วิธีการจำแนกชนิดนกในประเทศไทย โดย กิติ ทองลงยา
ได้เคยกล่าวแล้วว่า นกนับได้ว่าเป็นสัตว์โลกชนิดเดียวที่มนุษย์ได้ทำความรู้จักคุ้นเคยมากกว่า สัตว์ป่าชนิดอื่นๆ คนเราได้ทำการสังเกต ค้นคว้า เฝ้าดูชีวิตของนกมานับพันๆ ปีแล้ว ได้มีผู้ทำการทดลองสำรวจชนิดของนก และประมาณว่ามีประมาณ ๘,๖๐๐ ชนิดด้วยกันบนผิวโลกนี้ นับว่าเป็นจำนวนที่มากมายเกินกว่าที่จะจดจำและรู้จักได้ทั่วถึงหมด นกทั้ง ๘,๖๐๐ชนิดนี้กระจัดกระจายอยู่ตามทวีปต่างๆ บ้างก็อยู่บนยอดเขาสูงๆ บ้างก็อยู่ในป่าทึบ บางชนิดก็อาศัยอยู่ริมบ้านคน ในสวนทุ่งนา ทุ่งหญ้า และบางชนิดก็อาศัยอยู่ในน้ำแข็งทางขั้วโลกใต้เป็นต้น เนื่องจากนกมีมากมายหลายชนิดนี่เอง จึงเป็นการยากสำหรับผู้ที่สนใจศึกษาค้นคว้าจะเรียกชื่อได้ถูกต้องได้ เพราะนกชนิดเดียวกัน แต่ละท้องถิ่น แต่ละภาษา ต่างก็เรียกกันไปคนละอย่าง คนละชื่อ เช่น นกกางเขนบ้านเรานั้น ทางภาคเหนือเรียกว่า นกจี๋แจ๊บ ส่วนทางภาคใต้จะเรียก นกบินหลา เป็นต้นแม้แต่ในประเทศเดียวกันเอง ภาษาเดียวกัน ก็ยังเรียกกันไปคนละชื่อตามท้องถิ่นเช่นนี้ ถ้าคิดถึงภาษาต่างๆ ในโลกแล้วก็คงจะเรียกผิดแปลกกันไปมากมาย
ดังนั้นนักปราชญ์จึงได้พยายามค้นคว้าหาวิธีเรียกชื่อ และจัดรวบรวมชนิดสัตว์ให้เข้าเป็นหมวดเป็นหมู่ เพื่อให้สะดวกต่อการค้นหาเรียกชื่อ ในปีพ.ศ. ๒๓๐๑ นักปราชญ์ชาวสวีเดน ชื่อ คาโรลัส ลินเนียส(Carolus Linneus) ได้คิดวิธีเรียกชื่อสิ่งมีชีวิตขึ้น ซึ่งทั่วโลกได้ยอมรับว่าเป็นวิธีการที่เหมาะสม ง่าย และสะดวกต่อการค้นคว้าและนอกจากวิธีเรียกชื่อแล้ว ลินเนียส ยังได้ค้นคว้าวิธีรวบรวมสิ่งมีชีวิตให้เข้าเป็นหมวดเป็นหมู่ ตามลักษณะกรรมพันธุ์อีกด้วยการรวบรวมหรือจำแนกสิ่งมีชีวิตต่างๆ เหล่านี้ให้เข้าเป็นหมวดเป็นหมู่ เราเรียกว่า "การจำแนกชนิด"
ลินเนียส ได้แบ่งสิ่งมีชีวิตออกเป็น ๒ พวก คือ ประเภทพืชและประเภทสัตว์ สำหรับสัตว์ เขาแบ่งออกเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง และสัตว์มีกระดูกสันหลัง สัตว์มีกระดูกสันหลังก็แบ่งไปอีกตามความสัมพันธ์ทางสายเลือด (กรรมพันธุ์)คือปลา สัตว์ครึ่งน้ำครึ่งบก สัตว์เลื้อยคลาน นก และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
สำหรับนก เขาก็ได้แบ่งออกเป็นหมู่ย่อยๆ อีก เป็นอันดับ (order) นกในอันดับหนึ่งๆ ก็แบ่งออกไปเป็นหลายวงศ์(family) ในวงศ์หนึ่งๆ ก็แบ่งออกไปเป็นหลายสกุล (genus)ถ้าเป็นพหูพจน์เรียก (genera) แต่ละสกุลจะก็ประกอบด้วยนกหลายชนิด (species)
ลินเนียส ได้กำหนดวิธีเรียกชื่อนก และสิ่งมีชีวิตอื่นๆโดยให้ประกอบด้วยชื่อสกุลและชื่อชนิด เพื่อป้องกันความสับสน เช่นเดียวกับชื่อมนุษย์ เขากำหนดให้เอาชื่อสกุลไว้ข้างหน้าและชื่อชนิดไว้ข้างหลัง และเพื่อป้องกันความผิดพลาด เขาได้กำหนดลงไปตายตัวว่า ชื่อสกุลของสัตว์นั้นจะซ้ำกันไม่ได้ เช่นสกุลของนก จะไม่ซ้ำกับของปลา หรือสัตว์เลื้อยคลานเป็นอันขาด ดังนั้น ผู้ที่ศึกษาหรือค้นคว้าก็แน่ใจได้ว่า สัตว์ตัวที่กล่าวถึงนั้น จะมีรูปร่างสีสันอย่างแน่นอนเหมือนกันทั้งโลก และเพื่อป้องกันมิให้สับสนมากมาย เขาได้กำหนดไว้ว่า คำที่จะใช้เรียกชื่อสัตว์ พืช เหล่านี้ ต้องมาจากภาษาที่ตายแล้ว
(คือภาษาที่เลิกใช้มานับพันๆ ปีว) ภาษาที่เขาเลือกนำมาใช้ก็คือ ภาษาละติน ซึ่งความจริงก็เป็นต้นตระกูลของภาษาต่างๆ ในทวีป-ยุโรปปัจจุบันนี้เอง
ประเทศไทย ได้มีผู้สำรวจชนิดนกพันธุ์ต่างๆ และพบว่า ในประเทศไทยมีนกไม่น้อยกว่า ๘๕๐ ชนิดด้วยกัน นกเหล่านี้บางชนิดเราก็ไม่เคยพบเห็นเลย เพราะอาศัยอยู่ตามป่าเขาสูงๆเท่านั้น บางชนิดก็เป็นนกประจำท้องถิ่น เช่น มีเฉพาะบริเวณปักษ์ใต้ เป็นต้น ส่วนรอบๆ กรุงเทพฯ ก็มีนกที่พบอยู่ราวๆ๒๐๐ ชนิดด้วยกัน
เนื่องจากในประเทศไทยมีนกมากมาย จึงเป็นการยากที่จะบรรยายนกทุกๆ ชนิดให้ทั่วถึง ดังนั้น จึงจะขอกล่าวเป็นหัวข้อใหญ่ๆ ตามลักษณะพันธุ์นกที่ได้เคยพบเห็นหรือที่น่าจะรู้จักไว้บ้างเท่านั้น ส่วนชื่อต่างๆ นั้น ย่อมจะดูเป็นการยากเกินไปสำหรับเด็กๆ ฉะนั้นจึงใส่ไว้แต่ชื่อไทย
แต่ก็ได้กำกับชื่อละตินสำหรับอันดับและวงศ์ และได้กำกับชื่อภาษาอังกฤษเป็นคำง่ายๆ เพื่อผู้สนใจจะได้สามารถไปค้นคว้าศึกษาต่อด้วยตนเองได้
ข้อมูลจาก sanook.com
